Ograniczenie działalności centrów logistycznych, magazynowych i dystrybucyjnych

W artykule:

Ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ogra­niczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (Dz.U. poz. 305), zwana w dalszej części ustawą, weszła życie w dniu 1 marca 2018 r. i od początku wywoływała kontrowersje spowodowane brakiem jednoznacznych zapisów mających znaczący wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorców.

Najistotniejsze pozostawało ustalenie, czy ustawa określająca zasady ograniczenia handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w placówkach handlowych (art. 1 ustawy) obejmuje dany rodzaj działalności, w tym czy zakres przedmiotowy ustawy obejmuje czynności sprzedażowe prowadzone w podmiotach świadczących usługi na rzecz handlu, tj. centra logistyczne, magazynowe i dystrybucyjne. Wątpliwości interpretacyjne pojawiły się już przy dokonywaniu wykładni samej definicji placówki handlowej. Zgodnie bowiem z literalnym brzmieniem art. 3 pkt 1 ustawy przez placówkę handlową należy rozumieć obiekt, w którym jest prowadzony handel oraz są wykonywane czynności związane z handlem, co jednoznacznie wskazuje, iż aby dany obiekt został uznany za placówkę handlową, muszą być w nim prowadzone łącznie handel i inne czynności związane z handlem. Natomiast zamieszczony na stronie internetowej Państwowej Inspekcji Pracy dokument, w formie pytań i odpowiedzi, mający zasadniczo na celu ułatwienie interpretacji przepisów ustawy wskazuje na zupełnie odmienną wykładnię. Co istotne, uzgodnioną z Ministerstwem Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.

Interpretacja PIP

W stanowisku Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) zawarto pytanie, czy z definicji placówki handlowej wynika, że aby dany obiekt został uznany za placówkę handlową, muszą być w nim prowadzone łącznie handel i inne czynności związane z handlem. Zgodnie z przedstawioną opinią: W placówce handlowej nie muszą być łącznie prowadzone handel i czynności związane z handlem. W przypadku tego samego przedsiębiorcy wykonywanie czynności związanych z magazynowaniem towarów lub ich inwentaryzacją, nie musi występować w tym samym miejscu, w którym są wykonywane czynności bezpośrednio związane z handlem. Od organizacji pracy, jaką przyjął dany przedsiębiorca, a także od posiadanych przez niego warunków lokalowych może bowiem zależeć, czy prowadzona przez niego działalność handlowa będzie skupiona w jednym, czy też w kilku obiektach. Nie wydaje się słuszne przyjęcie, że odmienna od punktu prowadzenia sprzedaży lokalizacja powierzchni magazynowej, a także przypisanie tej powierzchni do kilku sklepów, powoduje automatycznie niepodleganie pracy tamże wykonywanej zakazom wynikającym z art. 5 ustawy. Przyjęcie innej interpretacji umożliwiłoby omijanie tego przepisu poprzez taką interpretację placówek handlowych, aby część ich funkcji, niezwiązanych bezpośrednio z prowadzeniem sprzedaży, została wydzielona lokalowa.

Uzupełnienie interpretacji przez MRPiPS

W celu uszczegółowienia powyższej interpretacji Stanisław Szwed, sekretarz stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w odpowiedzi na interpelację poselską podkreślił, że magazyny i centra dystrybucyjne mogą działać w niedziele objęte zakazem handlu, gdyż Podmiot prowadzący wyłącznie centrum logistyczne, zdefiniowane (...) jako obiekt przestrzennie funkcjonalny wraz z infrastrukturą i organizacją , w którym realizowane są usługi logistyczne związane z przyjmowaniem, magazynowaniem, rozdziałem i wydawaniem towarów (...) nie jest objęty ustawą z dnia 10 stycznia 2018 r. Podobnie, podmiot prowadzący wyłącznie centrum magazynowe (...) jako obiekt umożliwiający wykonywanie operacji na towarach w związku z ich magazynowaniem i przemieszczaniem pomiędzy nadawcą i odbiorcą świadczący usługi na rzecz handlu na terenie Polski i handlu poza jej granicami - nie jest objęty ustawą z dnia 10 stycznia 2018 r. Wobec powyższego niezrozumiale jest, dlaczego przedsiębiorca prowadzący wyłącznie centrum dystrybucji  nie podlegałby  przedmiotowej ustawie, a przedsiębiorca posiadający dwa obiekty, tj. placów kę handlową i centrum  logistyczne/magazynowe, w którym nie jest prowadzony handel, podlegałby ustawie we wszystkich obiektach. Taka wykładania różnicuje przedsiębiorców ze względu na zakres prowadzonej działalności i może stanowić naruszenie zasady równości wobec prawa.

 

Stanowisko organizacji branżowych 

W ocenie organizacji branżowych interpretacja PIP budzi uzasadnione wątpliwości, ponieważ jest nie zgodna z wykładnią literalną, funkcjonalną i celowościową przepisu art. 3 pkt 1 ustawy. Wydaje się, że gdyby celem projektodawcy było stworzenie normy zgodnej z interpretacją PIP, użyłby słowa „lub" w powołanym przepisie, a nie spójnika „oraz", oznaczającego koniunkcję i wskazującego że prowadzenie czynności związanych z handlem (np. magazynowanie) będzie w niedziele możliwe, jeżeli będzie się odbywać w osobnym miejscu od tego, gdzie prowadzony jest proces sprzedaży.

Należy podnieść, że punktem odniesienia przy ustalaniu rzeczywistego znaczenia przepisu prawnego pozostaje: język, w którym został sformułowany dany przepis prawa; system prawa, do którego ten przepis należy, oraz funkcjonalny kontekst danego przepisu prawnego, tzn. warunki  ekonomiczne, polityczne i kulturowe. Dokonując wykładni przepisów, należy się kierować dyrektywami interpretacyjnymi, które są regularni wskazującymi sposób, w jaki należy ustalać właściwe znaczenie przepisów prawnych. W przypadku niewystarczalności wykładni językowej i systemowej można się odwołać do wykładni funkcjonalnej, w ramach której wyróżniamy wykładnię, która postuluje uzupełniająco (w przypadku niewystarczających ustaleń wykładni językowej i systemowej) uwzględniać wolę prawodawcy traktowaną jako pewien fakt historyczny. Znaczenie "litery prawa obowiązującego" ustalane jest tutaj poprzez zbadanie woli prawo dawcy. W tym celu wykorzystuje się np. stenogramy posiedzeń izb parlamentu lub komisji parlamentarnych, które opracowywały projekt ustawy, uzasadnienia do projektu ustawy itd. Podstawą wyodrębnienia dyrektyw wykładni funkcjonalnej są często cele, na które powołuje się interpretator w procesie wykładni prawa. Co istotne, pierwszeństwo dokonywania wykładni językowej wyraźnie akcentuje doktryna prawnicza. Podkreślił to również Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 28 czerwca 2000 r. (K.25/99) uznał, że „W państwie prawnym interpretator musi zawsze w pierwszym rzędzie brać pod uwagę językowe znaczenie tekstu prawnego. Jeżeli językowe znaczenie tekstu prawnego jest jasne  -  zgodnie z zasadą clara non sunt interpretanda - nie ma potrzeby sięgania po inne, pozajęzykowe metody wykładni. W takim wypadku wykładnia pozajęzykowa może jedynie dodatkowo potwierdzać, a więc wzmacniać , wyniki wykładni językowej wykładnią systemową lub funkcjonalną. (...) Nie oznacza to jednakże, że grani ca wykładni, jaką stanowić może językowe znaczenie tekstu, jest granicą bezwzględną. Oznacza to jedynie, że do przekroczenia tej granicy niezbędne jest silne uzasadnienie aksjologiczne, odwołujące się przede wszystkim do wartości konstytucyjnych".

Biorąc pod uwagę, że przedmiotowa ustawa została złożona w Sejmie jako projekt obywatelski, niezwykle trudno było nadać jej precyzyjną treść językową w trakcie prac parlamentarnych. Warto zatem od nieść się do tego, jak uzasadniano wprowadzane do projektu ustawy poprawki i jakie nadawano znaczenie tworzonym normom prawnym.

Na etapie prac parlamentarnych, w toku prac pod komisji stałej do spraw rynku pracy, w wyniku przegłosowanych poprawek poselskich, z ówczesnego projektu wyłączono czynności okołosprzedażowe. Zgodnie z uzasadnieniem zgłoszonej poprawki zmierzała ona do określenia przedmiotowego i podmiotowego zakresu projektowanej ustawy. Wskazano, że: zmiany polegałyby na: 1) modyfikacji zakresu projektowanej ustawy. Dotyczyłaby ona ograniczeń handlu oraz wykonywania czynności związanych z handlem w placówkach handlowych (nie obej­mowałaby zatem wykonywania innych czynności  sprzedażowych w podmiotach świadczących usługi na rzecz handlu).

Jednocześnie inną przyjętą poprawką zrezygnowano z definiowania pojęcia „podmiot świadczący usługi na rzecz handlu", który zawierał definicje: centrum logistycznego, centrum magazynowego, terminala kontenerowego i centrum dystrybucyjnego, oraz "inne czynności sprzedażowe".

Należy zaznaczyć, że wprowadzone zmiany były zgodne ze stanowiskiem rządu do projektu ustawy, w którym jednoznacznie wskazano, iż spod działania projektowanej ustawy należy wyłączyć podmioty (m.in. centra logistyczne, centra magazynowe, terminale kontenerowe) świadczące usługi na rzecz handlu na terenie Polski i poza jej granicami. Zwrócono uwagę, że proponowany zakres działania ustawy budzi uzasadnione obawy o możliwość wystąpienia paraliżu funkcjonowania sektora transport, spedycja, logistyka (TSL) w Polsce. Wskazano również, że brak wyłączenia spod działania projektowanej ustawy producentów rolnych zakłóci ciągłość dostaw świeżych towarów rolno-spożywczych od polskich producentów rolnych do tradycyjnych sklepów detalicznych w dniach następujących po niedzieli, co praktycznie uniemożliwi zaopatrzenie w te dni aglomeracji miejskich w rodzime świeże owoce, warzywa i kwiaty. W stanowisku rządowym wskazano także na wątpliwości co do zgodności projektowanej ustawy z prawem Unii Europejskiej, w odniesieniu do proporcjonalności rozwiązania polegającego na ograniczeniach w świadczeniu usług na rzecz handlu w kontekście swobód przedsiębiorczości i świadczenia usług  zagwarantowanych odpowiednio  w art. 49 i 56 TFUE . W ocenie rządu projekt ustawy powinien zostać ograniczony zarówno od strony podmiotowej, jak i przedmiotowej. A zatem inicjatorem wyłączenia szeroko rozumianych magazynów spod obowiązywania ustawy było, na etapie prac parlamentarnych, samo Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, reprezentujące rząd w tym obszarze.